Królowa N.

Z Bożej łaski Wielka Księżna Geometrii i Algebry, dziedziczna Pani na Liczbach i Odcinkach, cesarzowa wysp Figur i Brył, władczyni krain Logiki i Ekonomii, hetmanka chorągwi statystyków i informatyków, dama orderu Złotego Cyrkla ze wstęgą, Jej Wysokość – Królowa Nauk, Matematyka.

Miłościwie nam panująca monarchini może nie jest ulubienicą salonów i rzadko bywa na ustach „ulicy”, a oddawane jej honory są raczej z obowiązku, dodajmy szkolnego. Niemniej udało nam się wytropić w przestrzeni publicznej trzy matematyczne detale.

Historia prawie jak z kupletów warszawskich: w Saskim Ogrodzie, koło fontanny zamiast frajera, który przysiadł się do panny, w dwuszeregu zbiórkę zrobiły alegoryczne figury, których tradycja sięga zasiadania Wettynów na polskim tronie (XVIII wiek). Pierwotnie rzeźby te pochodziły ze stołecznych warsztatów, w tym również od mistrza Jana Jerzego Plerscha (którego Maryję wytropiliśmy ostatnio w Rokitnie). Obecnie rzeźby w Ogrodzie Saskim są w większości mniej lub bardziej oddającymi zamierzenia oryginału powojennymi kopiami.

Warszawa, Ogród Saski.

Wśród skamieniałych personifikacji odnaleźliśmy taką, która trzyma w dłoni planszę z geometrycznym przedstawieniem twierdzenia Pitagorasa. Żeby było śmieszniej wcale to nie jest wyobrażenie królewskiej matematyki, a geografii (co potwierdza widoczny globus).

Innym warszawskim matematycznym detalem są insygnia władzy Królowej Nauk, czyli ekierka i cyrkiel, które dzierży elegancko ubrany pan na muralu w bramie budynku przy alei „Solidarności” 82. Ów dżentelmen dosiadający feniksa, to Bohdan Lachert, modernistyczny architekt, który z ramienia BOSu (Biuro Odbudowy Stolicy) był odpowiedzialny za powojenne powstanie z popiołów i zgliszczy Muranowa.

Warszawa, mural w bramie budynku przy alei „Solidarności” 82

Dla większości warszawiaków postać najsłynniejszego polskiego matematyka, twórcy analizy funkcjonalnej, Stefana Banacha (1892-1945), redukuje się do bycia patronem ulicy, przy której znajduje się szpital uniwersytecki oraz targowisko miejskie (tzw. Hale Banacha). Ale za to w królewskim Krakowie sytuacja wygląda o wiele lepiej.

Na Plantach w cieniu drzew i wawelskiego wzgórza, gdzie według Henryka Anatola Rzeżuchy legendarny król Krak założył fabrykę czekolady („Wawel”), odnaleźliśmy ławeczkową rekonstrukcję rozmowy, jaką Stefan Banach prowadził z innym matematykiem Ottonem Nikodymem w 1916 roku. Mimowolnym podsłuchiwaczem tej konwersacji był doktor nauk matemtycznych, Hugo Steinhaus. Był on wielce zdziwiony, jak usłyszał temat rozmowy dwóch młodych mężczyzn w krakowskim parku, gdyż Banach i Nikodym wiedli ożywioną dysputą naukową na temat całkowania. Niedługo później cała trójka współtworzyła lwowską szkołę matematyczną.

Kraków, Planty. Ławeczka Stefana Banacha,